Kerk en jonge mensen synodeblog dag 16

De basis voor het succes van deze synode zijn gesprekken die resultaat opleveren. Maar waaraan herken je een dergelijk gesprek tijdens zo’n groot evenement en wat gebeurt hier eigenlijk in het Vaticaan?
Allereerst is het belangrijk om bereid te zijn om te luisteren, dat wil zeggen om open te staan voor anderen om hun standpunt helder te krijgen. Goed luisteren betekent ook dat ik in mezelf ruimte maak en niet vol ben met mijn zorgen, problemen, gedachten. Zonder die innerlijke ruimte, kan bij mij niet binnenkomen wat anderen zeggen, laat staan dat ik het zou horen of begrijpen.

De gespreksleiding speelt ook hier een grote rol. Daaraan valt veel te verbeteren. De gespreksleiders werden niet echt ingepraat. Dus, sommigen dachten bijna tot het einde, dat het er om ging commentaar te leveren op de tekst van het werkdocument en aanvullingen daarop. Maar het is in feite de bedoeling dat er een geheel nieuwe tekst komt. Men had kunnen leren van jongerenkampen waar de leiders elkaar elke avond ontmoeten en de dag bespreken. Dat zou zeker tot meer resultaat in de aula hebben geleid.

Op deze synode werd een ander voorwaarde voor een gespreksresultaat heel duidelijk: een goed gekozen opstelling van de stoelen.
Als je met een groep aan een lange tafel zit, heb je in feite alleen kans om met de directe buren te praten. Maar het kan nauwelijks komen tot een gesprek in de hele groep, je kunt in zo’n opstelling niet iedereen zien.
In onze Jezuïetencommuniteit in Frankfurt hebben we zeshoekige tafels, een paar decennia geleden gemaakt. Dergelijke tafels of ronde tafels vind ik persoonlijk het meest nuttig voor een werkgesprek. Je kunt iedereen zien en er kan gemakkelijk een uitwisseling plaatsvinden.

Je hebt de aula van de synode zeker al op foto’s gezien. Deze is gebouwd als een amfitheater. Het centrum is duidelijk de plaats waar de paus zit. Alles is op hem gericht, ook iedere afzonderlijke spreker. Dat was nogal vreemd op de dagen dat de paus niet in de zaal aanwezig was. De toespraken werden dan gericht tot een lege stoel, om zo te zeggen.

In de hele drie weken is er geen gesprek tot stand gekomen in de grote groep, geen reactie op elkaar. Dat is merkwaardig want eigenlijk was het toch de bedoeling een onderwerp te bespreken. Natuurlijk, in de taalgroepen was dat anders, daar werd druk met elkaar gesproken en op elkaar gereageerd. In de synode-aula bleven echter veel mogelijkheden onbenut. Dat zal te maken hebben met de hiërarchische organisatie van de kerk, maar een synodale kerk hoort te zijn cum Petro et sub Petro, dus met Petrus en onder het duidelijke voorzitterschap van de paus.  Om dat mogelijk te maken zouden zitplaatsen anders opgesteld moeten worden, een opstelling die duidelijk maakt dat de paus de voorzitter is maar ook een die het mogelijk maakt dat de aanwezigen met elkaar in gesprek gaan

In 2016 hadden Jezuïeten een algemene vergadering in Rome.  220 Afgevaardigden uit de hele wereld kwamen bijeen om de situatie van de Orde te bespreken, om een nieuwe overste te kiezen en om uitgangspunten vast te stellen voor de toekomst.
De vergaderzaal in ons Centrum werd aangepast voor deze bijeenkomst. Zij werd opgezet als een ellips. Daardoor ontstaat een gevoel van saamhorigheid, omdat alle deelnemers elkaar kunnen zien en toch het voorzitterschap en gespreksleiding voor iedereen zichtbaar is.
Ik begrijp wel dat hierbij ook de gemeenschappelijke spiritualiteit van de orde een rol speelt, het gezelschap van Jezuïeten is meer homogeen dan de bisschoppen van de universele Kerk (misschien zal niet iedere Jezuïet het hiermee eens zijn!), maar het komt mij voor dat alleen al door de opstelling in de vergaderzaal de communicatie wordt bevorderd.

Gisteren was ik aan het dineren met twee andere “periti” (uitgenodigde deskundigen als ik). Aan de kleine tafel waar we zaten, konden we heerlijk met elkaar praten, ook over de communicatie op de synode. Beiden zijn ervaren “Vaticanisti” en zij vertelden onder andere dat veel bisschoppen in 2015 niet enthousiast te maken waren voor de 50ste verjaardag van de Synode, en evenmin dat de paus opriep tot een synodale kerk.

En hier zijn we weer op het punt dat volgens mij de grote vrucht is van deze Synode. De paus pakt deze synode zo aan dat de bisschoppen (en de gehele leiding van de kerk) op weg worden gezet om te leren wat het betekent een synodale kerk te zijn en deel te nemen aan een zinvolle dialoog. Dat is de echte hervorming.

Velen zullen erg teleurgesteld zijn in de resultaten van de Synode met het oog op de jongeren.
Vandaag hoorden we de rapporten van de 14 taalgroepen over het hele onderwerp “Kiezen, onderscheiden”. In deze fase van de synode zou het concreet moeten worden. Mijn buurman, een benedictijn, zei: “Ze strooien alleen mooie bloemen.”
De Duitse taalgroep werd nog het meest concreet met het uitspreken van verplichtingen die de bisschoppen zichzelf opleggen.

Maar het hele terrein van het pastorale werk voor jongeren:  het begeleiden van jongeren in  situaties waar het op aan komt, het aanmoedigen van jongeren om op zoek te gaan naar hun eigen unieke betekenis, hen helpen hun innerlijke verlangens en de invloeden van buiten te onderscheiden – het kwam zo goed als niet aan de orde. Toch heb ik er alle vertrouwen in dat een proces van verandering en ommekeer  is begonnen. De bisschoppen hebben het gevoel dat het nodig en nuttig is.
En wie weet, misschien komt er binnenkort nog een verbouwing van de synode-aula!

 Clemens Blattert SJ