Dossier Conferentie Voorzitters Bisschoppenconferenties

21 tot 24 februari 2019

VOOR AKTUELE BERICHTEN ZIE NA DIT ARTIKEL ONDERAAN DE PAGINA

 

 

 

 

Misbruikconferentie in het Vaticaan – Rood licht voor doofpot

Zo kan het niet doorgaan!

 

Paus Franciscus heeft veel plannen voor de komende tijd. Hij zal bijvoorbeeld een land bezoeken dat nog nooit een bezoek van een paus heeft gezien: de Verenigde Arabische Emiraten 3-5 februari. Eerder zal Franciscus aanwezig zijn op de Wereldjongerendagen die in Panama worden gehouden van 23-28 januari. Grote evenementen, het laatste vanwege de aantallen, het eerste vanwege de betekenis. Maar alles zal de komende maanden overschaduwd worden, doordat van 21 tot 24 februari a.s alle voorzitters van de bisschoppenconferenties hier in het Vaticaan zullen overleggen over misbruik.

En sinds paus Franciscus in september jl. de conferentie aankondigde gaat het erover wat zo’n conferentie kan opleveren. Kan het een conferentie worden die alles zal oplossen, een ‘Jalta’ van het debat over misbruik, zoals de Amerikaanse vaticanist John Allen het noemde. Maar wat zou dat resultaat dan moeten zijn?

 

Mogelijke resultaten

verschillende begrippenniveau’s

1. Allereerst moet een gemeenschappelijk kennis- en begrippenniveau worden bereikt. Specialisten zijn daarvoor nodig, vooral omdat het kennisniveau niet hetzelfde is in alle delen van de kerk. Immers niet in alle delen van de kerk was een debat over deze zaak noodzakelijk of aan de orde.

verschillende vormen van misbruik

2. Ten tweede moet op de misbruik-conferentie in het Vaticaan de verscheidenheid van het fenomeen worden verhelderd.. Seksueel geweld in de ene regio is niet gelijk aan seksueel geweld in een andere streek. Bij misbruik moet ook verder gekeken worden. De paus noemt in dit verband ook altijd machtsmisbruik. In Chili, waar de situatie bijzonder dramatisch is noemde hij machtsmisbruik zelfs op de eerste plaats. Ook in zijn kerstrede tot de hoofden van afdelingen in het Vaticaan was de paus hier heel duidelijk: misbruik heeft verschillende dynamieken, verschillende elementen die samenkomen. Die analyse moet wel gemaakt worden.

pas op voor overspannen verwachtingen

3. Het is, ten derde,  belangrijk te beseffen dat de aanwezige voorzitters geen formeel gezag hebben over andere bisschoppen, hoogstens een moreel overwicht. Dat bepaalt het karakter van de conferentie, het is geen parlement. De verwachtingen zijn hooggespannen, maar dat mag wel een beetje worden bijgesteld. 

niet alleen met westerse ogen kijken

4. Ten vierde kijkt de hele wereld niet met Europese of zelfs met Amerikaanse ogen naar misbruik en seksueel geweld. In India is er bijvoorbeeld wijdverspreid geweld tegen vrouwen. Uit Afrika komen meldingen over seksueel geweld tegen religieuze vrouwen. Dit zijn nogal verschillende thema’s. De rechtsysstemen in verschillende landen zijn ook verschillend,

Christenen leven onder zeer verschillende omstandigheden, in zeer verschillende omgevingen. En daarom kan er geen “one-size-fits-all” oplossing zijn, een aanpak die overal van toepassing is.
Zo leeft bijvoorbeeld de angst die tijdens de synode over de jongeren aan het licht kwam: dat de in het Westen waargenomen crisis in andere delen van de wereld problemen toedekt als geweld tegen christenen, vervolging, neokolonialisme en dergelijke. Dat is een terechte zorg en die moet serieus worden genomen. Anders mist men de mogelijkheden die een dergelijke conferentie zou kunnen hebben. 

verleden èn toekomst

5. Ten vijfde, men moet niet “vluchten in preventie”, en dus voorbijgaan aan wat er zich in het verleden heeft voorgedaan. Er moet naar het verleden gekeken worden en tegelijkertijd moet verantwoordelijkheid worden genomen met het oog op de toekomst. 

aandacht voor strukturen

6. Ten zesde is het belangrijk dat de conferentie aandacht schenkt aan de structuren die bij misbruik een rol spelen. Hoe kon het zover komen dat daders bescherming kregen? Om het misbruikte verbergen? Welke rol speelde een visie op religie en sacramenten bij het toedekken? Wat zegt dat over autoriteit – macht – in de kerk? Populair is de uitspraak dat het alleen om individuen gaat, en dat de kerk als zodanig niet kan zondigen. Dit is een theologische redenering  die het gevaar loopt het toedekken te legitimeren en mogelijk te maken. Er zijn al theologen die deze benadering afwijzen en het is te hopen dat er in deze zin nieuwe theologische aanzetten worden gegeven, er moet op een andere, op een nieuwe manier over de kerk worden gesproken.

aandachtig luisteren
7. Ten zevende moet er aandachtig geluisterd worden naar de slachtoffers of overlevenden. Sommigen van hen willen of kunnen niet spreken, dat vereist ook respect. Telkens wanneer ik iemand hoor die van slachtoffers of de overlevenden vraagt om eindelijk te spreken, zodat het instituut zijn maatregelen kan nemen, voel ik me ongemakkelijk omdat het instituut dan weer eist. Dat werkt niet. Luisteren is veel subtieler en moet niet gepaard gaan met eisen, verwachtingen laat staan met vooroordelen.

het mogelijke succes 

Wanneer zou men van de conferentie over misbruik kunnen zeggen dat het een succes is geworden?

Ik probeer een voorspelling: 

– er zal geen lijst komen met te implementeren voorschriften. De kerk begint immers nu pas over dit onderwerp in verschillende culturen te spreken. In de woorden van de paus, vanaf 21 december vorig jaar: “Het moet duidelijk zijn dat in de context van deze afschuwelijke gebeurtenissen de Kerk alles in het werk zal stellen om te doen wat nodig is om iemand die dergelijke misdaden heeft gepleegd voor het gerecht te brengen.”

– De wil van de universele Kerk wordt uitgedrukt, de paus zal zeker heel duidelijk zeggen dat misbruik door geestelijken, door priesters en religieuzen, of door iemand anders in de kerk, een probleem is dat overal bestaat, ongeacht of het niet wordt gezien of niet. Niemand zal meer kunnen zeggen dat hij het niet wist. En de paus zal zeker om vergeving vragen, niet voor de eerste keer, maar nu namens allen die leiding geven in de kerk.
– De verwerking, de debatten over de structuur, het erkennen van verantwoordelijkheid,  dat alles moet concreet gebeuren. De conferentie zal een morele, kerkelijke en, als het goed gaat, theologische basis bieden. Maar dit is geen begin en geen einde. Maar de Vaticaanse conferentie over misbruik markeert het feit dat het een kwestie is die overal in de kerk speelt.

Pater Bern Hagenkord Vatican News  

vertaling en bewerking: redactie De Roerom.nl