Amazonesynode: Hoe was het? Terugblik van een insider.

De synode duurde 21 dagen en medewerkster Gudrun Sailer, van de Duitstalige afdeling Communicatie woonde de bijeenkomsten bij. Zij had vrije toegang tot synode-aula en ondersteunde enkele spaans taalgroepen. In dit interview blikt zij terug, Zij wordt bevraagd door Vatican News.

 

Gudrun, als je de synode in drie woorden zou moeten samenvatten, wat zou je dan zeggen?

Drie weken in drie woorden? Ik probeer het: enerverend, met een crisis halverwege en verenigd onder de paus. Mag ik nog iets toevoegen? 

Ga je gang

In vreugdevolle sfeer, zonder angst, niet bezorgd (dat laatste natuurlijk wel bij enkelen maar zij waren in de minderheid).

 

Op die bezorgdheid komen we nog terug, maar laten we het slotdocument bekijken. Wat dat document verwoordt, sluit dat aan bij wat de synodedeelnemers achter gesloten deuren hebben besproken?  Heeft het in die zin kwaliteit?

Van het slotdocument zelf kan dat zeker gezegd worden. Van het ontwerp van dat slotdocument is dat veel minder het geval.
In de laatste week van de synode is er veel gebeurd. In een van de twee Spaanse taalgroepen waar ik er af en toe voor mocht zorgen, stelde iemand na de presentatie van het ontwerp, de vraag of het echt nodig was om dit ontwerp aan de paus voor te leggen, zo slecht vond hij dit document. Het definitieve document mag er zijn  volgens de zeer opgeluchte synodedeelnemers. Trouwens tevergeefs zal men in het slotdocument zoeken naar citaten uit het voorbereidende document op de synode, het zgn. Instrumentum Laboris dat heeft al eerder bij verschillende gelegenheden onder kritiek gestaan.
 

Wat zijn de sterke punten in het definitieve document?

Ten eerste is het perspectief sterk. Het perspectief van bekering, ommekeer. Alles wat vanuit de kerk bezien in het Amazonegebied zou moeten gebeuren, vraagt een ommekeer, terug naar het evangelie. Als de kerk duidelijk aan de kant staat van de inheemse mensen, de mensen zonder rechten, de ontwortelde migranten in de steden, dan is dat omdat ze trouw wil zijn aan Jezus. Wanneer de kerk de “aanslag op de natuur” in het Amazonegebied aan de kaak stelt, een wereldwijde energietransitie vraagt en dringend oproept tot een nieuw economisch model dat zich richt op duurzaamheid (dat zijn allemaal thema’s die in het slotdocument staan), dan is dat niet omdat het chic, is, gemakkelijk en politiek correct, maar omdat Jezus het van ons vraagt, eigenlijk altijd gevraagd heeft, maar wij hebben het meestal niet zo serieus genomen. Maar nu moet het gebeuren, dat precies is omkeer.

 

En hoe zit het met het diakenwijding van vrouwen en de “viri probati”?

Wat betreft de diakenwijding van vrouwen, uit het document zich zeer terughoudend. Dat neemt niet weg dat dit thema veelvuldig aan de orde kwam tijdens de besprekingen en meestal in positieve zin. In het slotdocument overheerst behoedzaamheid, maar het onderwerp werd tenminste niet van tafel geveegd. Bij de eindstemming kreeg betreffende paragraaf nogal wat tegenstemmen, namelijk 30.

 

Hoe interpreteer je dat?

Mijn indruk is dat veel van de tegenstemmers (trouwens, allemaal zoals bekend, mannen) een te zwakke invloed konden uitoefenen. Ik denk overigens niet dat de meesten van deze 30 mensen vinden dat er niet over het diaconaat van de vrouw zou moeten worden  gesprokenen. Deze houding is er ook, maar ik heb die houding zijdens de Amazone-bisschoppen als een minderheid ervaren. 

 

Hoe heeft “de vrouw” het er bij de synode van af gebracht?

Met veel lof en erkenning. Er zijn geen grote nieuwe initiatieven gekomen, maar wel verschillende kleinere. De synode heeft bijvoorbeeld voorgesteld dat in de toekomst vrouwen ook als lector en acolieten – dus misdienaar-  toegelaten zouden kunnen worden… alsjeblieft – er geldt nu nog een oud decreet van Paul VI dat deze bedieningen alleen aan mannen toevertrouwt. In feite gebeurt het  bij ons en waarschijnlijk overal elders allang dat vrouwen lezingen verzorgen, maar niet als een permanente bediening maar van keer op keer.  Bovendien kunnen vrouwen in het Amazonegebied officieel als leider van een geloofsgemeenschap worden aangesteld, dat heeft de synode gevraagd.  Dat is overigens, Godzijdank, al langer de praktijk ten voordele van de gemeenschappen, maar dat was nog niet officieel geregeld..

 

De meeste weerstand bleek bij de stemming over het slotdocument over de paragraaf over de wijding van getrouwde mannen. Waarom?

Ja, dat is de kwestie van “viri probati”, de ” mannen met beproefde geloofskwaliteit”, hoewel het document deze uitdrukking vermijdt. Er waren 41 stemmen tegen. Maar 71 procent stemde er ook voor en daarmee werd de benodigde tweederde meerderheid bereikt. Voor deze 41 tegenstemmers ging het voorstel  zeker te ver.

Maar kort samengevat: het gaat om het garanderen van sacramentele zorg in afgelegen Amazone-gemeenschappen waar in geen maanden of jaren een priester kan komen. In een dergelijk geval kan de bisschop een permanente diaken tot priester wijden, als hij uit deze gemeenschap komt en door deze gemeenschap wordt aanvaard. Ook al is hij getrouwd en heeft een gezin. Omdat hij dan priester is kan hij biecht horen en voorgaan in de eucharistie. Het gaat erom  in een extreme noodtoestand tegemoet te komen aan deze gemeenschappen wat betreft de sacramentele bediening.

 

En waarom dan 41 stemmen tegen?

Niet veel synodevaders zijn  voorstander  van de afschaffing van het celibaat op het niveau van de wereldkerk. Anderen vrezen dat het model dat voor het Amazonegebied zou gaan gelden, vervolgens kan worden overgedragen naar andere delen van de wereld, zoals Europa. Dat ondermijnt, naar hun mening de waarde van het celibaat en creëert “tweederangs priesters”. Die argumentatie heb ik in de vergaderzaal  gehoord.
In reactie hierop heeft een synodedeelnemer in een van de taalgroepen het bezwaar gemaakt dat hij al tientallen jaren of langer een tweeklasse-verdeling ziet, niet bij de priesters, maar bij de gelovigen, Hij doelde daarmee erop dat gelovigen die slechts eenmaal per jaar eucharistie kunnen vieren, in feite tweederangs gelovigen zijn, en dat is onaanvaardbaar in een kerk waarin de eucharistie de bron en het hoogtepunt is van het christelijke leven. Deze interventie kreeg veel bijval. Overigens hebben verschillende bisschoppen in de wandelgangen van de synode gezegd dat ze al diakens op hun lijstje hebben, die ze onmiddellijk tot priester zouden wijden zodra die mogelijkheid ontstaat. 

Wanneer zou het zover kunnen zijn?

Dat is onduidelijk. De synode beslist niets, zij  adviseert. En ze heeft de paus geadviseerd, met tweederde meerderheid , om de Amazonebisschoppen toe te staan permanente diakens na een goede opleiding tot priester te wijden in afgelegen Amazonegemeenschappen. De bal ligt nu bij de paus. Hij kan dat advies al dan niet aanvaarden.

 

Er waren ook tegenstemmen tegen het moedige voorstel om een Amazoneritus mogelijk te maken. Wat zit daarachter?

Als we op zondag naar de mis gaan, vieren we volgens een bepaalde ritus. Voor de meesten van ons is dat de Romeinse ritus. Maar dat is slechts een van de 23 katholieke riten. Ze zijn allemaal even katholiek en even geldig, maar zien er anders uit, klinken anders, geven een ander gevoel. De Amazonesynode stelt nu de ontwikkeling van een 24e ritus voor, onder  verwijzing naar de oosterse kerken. Dat zijn oude, traditionele kerken met een rijke traditie, in eenheid met Rome en trots op hun zelfstandigheid, hun eigen ritus, hun eigen kerkelijk recht. In deze Oosters-katholieke kerken zijn er ook getrouwde priesters. Een dergelijke ontwikkeling zou nu ook voor het Amazonegebied kunnen tot stand komen.

 

Zal het lang duren voordat we een mis in de Amazone-ritus kunnen vieren?

Dat kunnen we wel aannemen. Zo’n ritus wordt niet van de ene op de andere dag geboren, en meestal niet als een beslissing. Franciscus zei dat de Congregatie voor de Liturgie, onder leiding van kardinaal Robert Sarah – voor deze ontwikkeling verantwoordelijk is, daar kunnen voorstellen worden ingediend. En hij toonde zich voorstander van een Amazone-ritus: “We zijn niet bang voor delen van de kerk die hun eigen erfgoed beheren”, zei hij tegen de synode, “onze moederkerk waakt er over dat we niet uit elkaar vallen. Maak je geen zorgen! “

 

Zoals je in het begin al zei, heeft de synode ook halverwege een crisis gekend.. Hoe zit dat?

Iedereen was een beetje ontmoedigd. Het was een fase waarin veel van de vaak zeer indrukwekkende toespraken in de plenaire vergadering waren gehouden. -De meest indrukwekkende trouwens werden gebracht door leken, met name ook door vrouwen, die waren heel, heel sterk. – De taalgroepen begonnen toen aan hun teksten te werken. En toen kwam het toch tot stilstand, een soort droogte, een woestijnfase.

De paus merkte dat ook op. En toen kwam hij met een kleine spirituele stimulans. Hij sprak enkele minuten in de plenaire vergadering over “opborrelen”, in het Spaans “desborde”. Dat uitdagende spirituele water miste hij in de teksten, zei hij…. In de 24 uur daarna stroomde dit ‘water’, dat zo’n centrale plaats in de Amazone-culturen heeft, weer terug in de synode. Een collega die aanwezig was bij de Italiaanse taalgroep vertelde me dat zij dat moment ervaren had als werkelijk de adem van de heilige Geest.

 

Heb je in deze drie weken verschillen opgemerkt tussen synode en de berichtgeving over de synode?

Ja, grote verschillen. In het Angelsaksische gebied en ook daarbuiten zijn er inderdaad enkele media die zogenaamd verslag doen over de synode, maar ze grijpen dan alleen de gelegenheid aan om de synode en de paus te bekritiseren. Natuurlijk kun je de synode en de paus bekritiseren. Maar volgens mij ontbrak de wil om zich te verstaan met de wezenlijke thema’s van de synode. Nu begrijp ik ook wat paus Benedictus bedoelde toen hij sprak over het echte concilie en het concilie van de media. Desondanks wil ik zeggen dat de meerderheid van de mediamensen en hun rapportage goed was. Een synode is altijd een communicatieve uitdaging, omdat er enerzijds een duidelijke grens is tussen binnen en buiten, die anderzijds steeds weer wordt verbroken, ook zo gewild door het Vaticaan, Ja, er waren dagelijkse persbriefings. En het stond de synodedeelnemers ook vrij om  interviews te geven.

 

De synode was een vreugdevolle gebeurtenis, zei je ook. Waar heb je dat waargenomen?

Er was een gevoel van saamhorigheid. Er was veel openheid en een oprecht verlangen om anderen te horen en serieus te nemen. Ze waren het in mijn Spaanse taalgroep niet allemaal eens maar iedereen wilde een oprechte, eerlijke uitwisseling en de ene of de andere grappige opmerking brak de ban dan weer. Een echte saamhorigheid. Mijn indruk is dat de mensen – en de meesten van hen zelfs de bisschoppen niet, waren ooit bij een synode, maar ze hadden het gevoel dat ze betrokken waren bij een betekenisvolle gebeurtenis voor kerk en  wereld. En de paus heeft ze allemaal bij elkaar gehouden. Ik begreep wat de paus bedoelt als hij zegt dat de synode ‘cum Petro et sub Petro’ is, met en onder Petrus, die eenheid garandeert. Het was een heel duidelijk een katholieke ervaring.

 

(Vaticaans nieuws – GS / SK)